تاریخ مد و فشن از ابتدا تا سال ۱۹۸۰ میلادی دچار تحولات بسیاری شده است. بررسی این مقوله بسیار جذاب و در عین حال پیچیده است. در این مقاله قصد داریم شما را دعوت به بررسی تاریخ مد و فشن کنیم. با ما همراه باشید. به دسته ی هنری و تاریخی ما سر بزنید.
چرا درباره ی تاریخ مد و فشن می خوانیم؟
تاریخ مد و فشن هم مثل هنر موسیقی و ادبیات تاریخچه‌ای غنی دارد. گرچه ما اغلب مد را مترادف نوگرایی کمابیش بی رحمانه می پنداریم. دنیای مد گفت و گویی پیوسته با گذشته ی خود هم دارد. همان طور که پیکاسوا آثار گویا را محترمانه رامی کاوید، بالنسیاگا هم شکل و شمایل لباس های آیین های دینی سده های میانه را مطالعه می کرد؛ به همان شیوه که پرکفیف آثار هایدن را باز آفرید،میک جگر هم بو برامل را از نویه میدان آورد.
هر چند تاریخ نگاران مد می‌گویند که مد با پیدایش جامه های دوخته پا گرفت. منتقدان در جواب می گویند که فقط تعداد اندکی از ثروتمندان می توانستند واقعاً جزو نظام مد باشند. برای ما مد پاسخی است به میل اساسی و شاید فطری ما به زیبایی و آراستگی بدن ، چهره و موی خود. حتی پیکره های ونوس، یادگاری از انسان های نخستین هم لباس هایی به تن دارند که نه بدن را می پوشاندند و نه از آن محافظت می کنند، بلکه کار زینتی دارند.
مطالعه ی تاریخ مد و فشن یکی از منظرهای مطالعه ی فرهنگ ملت ها است. به این منظور برای مطالعه ی فرهنگ یک جامعه به بررسی مد و فشن در آن دوره نیازمند هستیم.
مد و فشن در جهان باستانی
نگاره ها و اشیای باقیمانده از جهان باستانی به قطعه‌های پازلی می‌مانند. که تاریخ نگاران سعی می‌کنند کنار هم قرارشان دهند. نقاشی‌ها، مجسمه‌ها، مصنوعات هنری، تکه پارچه ها و زیورآلات همگی درباره ی چگونگی زندگی و چگونگی لباس مردمان آن روزگار سرنخ‌هایی به ما می‌دهند.
بسیاری از تمدن‌های ابتدایی به سطوح عالی توسعه رسیده بودند. فن آوری‌های پیچیده و مهارت‌های فنّی درست مثل امروز هم زمان در نقاط مختلف جهان پا گرفتند و به واسطه ی تماس‌های میان فرهنگی در قالب جنگ استثمار و دادوستد تجاری بر یکدیگر اثر گذاشتند.
پوشاک و زیورآلات از جمله زره های حفاظتی و زیورآلات تعویذی اغلب با کیفیت بسیار بالا تولید می‌شدند. در کرانه های رود نیل مصر پارچه های کتانی لطیف می بافتند. درچین، نوغانداری پرورش کرم ابریشم پارچه های ابریشمی نفیس به جهان عرضه می کرد. یونانی‌ها و رومی ها نقشینه های پشمی حیرت انگیز می آفریدند. و اتروسک‌ها استاد فلزکاری ظریف و پیچیده بودند.
نقطه های شروع تاریخ مد و فشن
خیلی از شکل‌ها و سبک‌های پوشاک هزاران سال قدمت دارند. شکل‌ها و سبک‌های برآمده، ضرورت، کارکرد یا دسترسی به موادی خاص. مثلاً وصل کردن دو تکه پارچه برای تولید جامه شاید زمانی معنایی بیش از بهره گیری از بستی ساده مثل یک سنجاق یا چند کوک ابتدایی نداشته است اما از همین شروع خام دستانه به گل دوزی های شگفت انگیزی رسیده ایم که هم زینتی اند و هم محافظ.
گل دوزی‌های لباسهای سنتی مثلاً اروپای شرقی یا جنوب غربی چین اغلب حول گردن لبه ی دامن شانه‌ها و سرآستین‌ها انجام می‌شدند. قسمت‌هایی از لباس که بیشتر به چشم می آیند و بیشتر در معرض پوسیدگی و پارگی هستند.
چرخه ی تاریخ مد و فشن
لباس هایی که مردم در گذشته های دور می‌پوشیده اند خیلی وقت‌ها به شکلی شگفت انگیز مدرن و آشنا به نظر میرسند. چون سبک‌ها به واسطه ی چرخه‌های تاریخ مد و فشن مدام احیا و بازتفسیر می‌شوند. طراحان مدرن بارها و بارها از سبک‌ها و چهره های مد گذشته، چیزهایی وام گرفتند.
می‌شود مدهای بیشماری را مثال زد که رواج یافته اند، منسوخ شده اند و بعد دوباره در قالبی نو به صحنه برگشته اند. نقشینه‌های ظریف ایزدبانوهای یونان و روم کلاسیک، زیورآلات بزرگ مصر باستان و ظاهر کلئوپاترایی با چشم‌های سرمه کشیده و موهای سیاه تا سرشانه.
ابریشم و حمایل چینی و ژاپنی، جامه های نامتقارن و دامن گشاد خاور میانه، پارچه های رنگارنگ و نقش دار هند و جنوب آسیا، و نقش‌های پویای هندسی و انسان واره ی تمدن‌های پیشاکلمبی آمریکا مد مدرن، از خیاط خانه ها گرفته تا مغازه های شهری، سخت وامدار گذشته است.
از کارکرد تا هویت تاریخ مد و فشن
تصویر لباسهای سکاهای کوچ نشین آسیا سومری‌های بین النهرین (عراق امروزی)، نوبه‌ای های آفریقا و قدیمیترین سلسله‌ی چینی همچنان به کمک یافته‌های باستان شناختی کامل تر می‌شود.
گرچه لباسهای اندکی از آن دوره باقی مانده اند، نقش منسوجات پیشاتاریخی روی سفالینه ها باقی مانده و سوزن‌های استخوانی، دکمه های شاخ گوزنی، گردنبندهای کهربا و میل‌های بافتنی چوبی را هم یافته ایم.
از این بقایا می‌شود فهمید در مناطقی که الیاف جانوری و گیاهی وجود داشته‌اند. پارچه‌های ابتدایی و پوست و خز جانوران را بیشتر وقت‌ها برش نمی‌زدند و اغلب آنها را با سنجاق یا گره به هم وصل می‌کردند نه با دوخت.
وقتی دستگاه های پارچه بافی تاروزنه ای احتمالاً در دوره ی نوسنگی رایج شدند. بافت نیم جامه های نیم دایره ای یا Tشکل ممکن شد. فن آوری نساجی بود که شکل و درجه ی کشیدگی دوام و گرمی پارچه را تعیین می‌کرد. از دوخت برای بادوام تر کردن لباس تزئین آن و معرفی هویت افراد استفاده می‌کردند.
شرایط اقلیمی و سبک زندگی هم در تعیین شکل و شمایل پوشاک نقش داشتند. مثلاً مردان و زنان کوچ نشین استپ‌ها برای سوارکاری شلوار می‌پوشیدند.
ملکه نفرتیتی چهره ای برجسته در تاریخ مد و فشن
نفرتیتی، ملکه ی مصر که نامش چنین معنایی دارد (زنی زیبا آمده است) به سبب نفوذ سیاسی و زیبایی چشم گیرش شهره ی خاص و عام شد. او همسر آخناتن (که چون آتن، خدای قرص خورشید را می‌پرستید چنین نامیده می‌شد) بود که در قرن ۱۴پ. م. بر مصر باستان دوران دودمان هجدهم بخشی از عصر پادشاهی میانه حکومت می‌کرد و شهر باشکوه عمارنه را ساخت.
رازآلودگی سرنوشت نفرتیتی هم فریبنده ترش کرده است. به نظر می‌رسد او بی هیچ رد و نشانی ناپدید شده و نظریه های بسیاری درباره فرجام کارش وجود دارند.
در کسوت ایزدبانو
تندیس‌ها و نقش برجسته‌های عصر نفرتیتی زنی را به تصویر کشیده اند که چهره ای گیرا دارد و در بعضی از آنها جامه های چسبانش انحناهای بدنش را جلوه گرتر کرده اند. چنین تصاویری قاعدتاً باید به رســـــم رایج آن روزگار، آرمانی باشند. نفرتیتی و شش دخترش را می‌شد ایزدبانوی زنده ی باروری دانست و نقاشی‌هایی که او را با لگنی پهن یا لباس‌هایی چسبان به تصویر کشیده اند این انگاره را تقویت می‌کنند. این بانو نقش مهمی در تاریخ مد و فشن دارد.
شواهد باقیمانده نشان می‌دهند جامه های عصر نفرتیتی در واقع از آنچه در این نقاشی‌ها میبینیم گشادتر بوده اند. تاج بلند، راست پهلو و سرتختی که فقط نفرتیتی بر سر می گذاشت (راست) از اجزای متمایز سبک پوششی او بود. جامه های او از جنس همان جامه های کتان لطیف و چین داری بودند که خاندان‌های سلطنتی پادشاهی میانه به تن می کردند و در این نقاشی‌ها از شدّتِ لطافت شفاف به نظر میرسند و جلوه ی بیشتری به بدن الهی ملکه می‌دهند.
اما احتمالاً پارچه های کتان دنیای واقعی ضخیم تر بودند تصاویر نفرتیتی نشان می‌دهند. کتان مصری چگونه پذیرای چین و تا و پلیسه کاری ظریف بود. سبک پوششی مصریان باستان تا قرن‌ها بی تغییر ماند. اما در دوران دودمان هجدهم، دوره ی زندگی نفرتیتی، شیوه های پیچیده تری پیدا کرد. برای بهره از تکه پارچه های بزرگ (در کنار کالاسیریس) غلافی ساده ابداع شدند.
دگرگونی تاریخ مد و فشن
در میانه های قرن پانزدهم نشانه‌هایی از تفاوت‌های منطقه ای در لباسهای زنانه و تحولی ناچیز در تاریخ مد و فشن ایجاد شد. نیم جامه های یکپارچه ی استاندارد قرون وسطایی کم کم به لحاظ برش و ترکیب متنوع تر شدند.
حالا که لباس‌ها از چند قطعه‌ی مجزا تشکیل می‌شدند، خیاط‌ها می‌توانستند با برش دامن‌ها و آستین‌های جدا از پیش سینه و یقه های تاخورده ی متصل به لباس و چاک‌های قیطان دار بازی کنند. سرپوش‌ها سبک و سیاق اوایل قرن را حفظ کردند. اما به شکلی استثنایی پیچیده تر می‌شدند. با از مد افتادن شمایل بلند و کشیده ی گوتیک لباس‌ها نرمتر و گشادتر شدند.
فن آوری‌های پیشرفته تر پارچه بافی همچنان تولید منسوجات را بیشتر و خرید پارچه را مخصوصاً برای جمعیت فزاینده ی طبقات مرقه بازرگان آسان تر می‌کردند. در اروپای شمالی خز به سبب خاصیت گرم کنندگیش عنصری اساسی باقی ماند.
تاثیر ثروت و جلال در تاریخ مد و فشن
این نقاشی در چشم اندازی پر از جزئیات طیف اقشار و لباسهای گوناگون جامعه‌ی ونیزی را پیش چشم بیننده می گذارد. مردم پیرامون پل ریالتو در ۱۴۹۴ م. جامه هایی گوناگون پوشیده اند که چیزهایی درباره جایگاه اجتماعیشان به ما می گویند.
کرجی ران‌ها و مردان جوان با موهای بلند مجعد و ترکیب تماشایی زیینی ها، نیم تنه ها بالاپوش‌های بی آستین و کامیساهای (زیرجامه های) جلوه گر از لای چاک‌ها خوش پوش ترین‌ها هستند. کالچه ها (ساق پوش‌ها) نقش و نگارهایی بسیار گوناگون دارند. لباسهای سرنشینان کرجی‌ها هم نسخه های محدودتر و مرغوبتر همین سبک هستند و بعضیها رداهای جلوباز گشادتری هم روی آنها پوشیده اند.
کنار رود و روی پل، اعیان ترها را می بینیم. که حرفه‌های تخصصی دارند و عضو اتحادیه های صنفی یا دولت هستند. آنها بارتا (کلاه گرد کوچک) به سر دارند و وستای (جامه ی بلند، تیره رنگ و رسمی) سرخ یا سیاهی به سبک جامه های آستین گشاد معروف به دگاله پوشیده اند.
مسافرانی را که از سرزمین‌های اسلامی طرف تجارت با ونیز آمده اند، می‌شود از دستارهایشان تشخیص داد. دو مرد یهودی هم کلاه های سیاه به سر دارند و لباس‌هایی از ابریشم شرقی پوشیده اند. در بالکن، راهبان سفیدپوش دمینیکن را میبینیم و روحانیانی را که زیر بلندقباهای سفیدشان جامه هایی سرخ به تن دارند.
زندگی در ناز و نعمت قسمتی از تاریخ مد و فشن
نخستین سال‌های قرن بیستم دوره‌ی تاریخ مد و فشن دچار تضاد و تعارض بود. در یک سو تغییر سریع فن آوری ظهور خودروها. و رهایی زنان از نابرابری.
و در سوی دیگر تصویر طلایی نوستالژی رمانتیک و لذت جو برای زندگی آسوده ای که طبقه ی مرقه داشتند. برای خیلی ها، عصر ادواردی هنوز هم با این تصویر دوم پیوند دارد؛ تصویری که در مدهای آن روزگار هم بازتاب داشت.
عشق ادوارد هفتم به ریخت و پاش و خوش گذرانی بر حال و هوای این دوره اثر گذاشت. ضیافت‌های مجلل رقص، مهمانی‌هایی که در املاک روستایی برگزار می‌شدند. سفر و سرگرمی‌های ورزشی طبقه ی متوسط انگلستان هم که مدام بزرگتر می‌شد. به لطف انقلاب صنعتی ثروتمندتر شده بود، از این سبک زندگی اقشار بالاتر از خودش تقلید می‌کرد.
مردم در باغ هایشان مهمانی می‌دادند، برای چای عصرانه دور هم جمع می‌شدند و به پیک نیک یا به تماشای مسابقه های قایقرانی یا اسب سواری می‌رفتند، و همه ی این کارها مستلزم داشتن لباس‌هایی مناسب بودند.
برای زنها رنگ‌های ملایم و تورهای نفیس، ململ‌های تنزیب مانند، شیفن‌های ابریشمی، تورهای ساده پارچه های کرپ دو شین روبان‌های زینتی و همه ی چیزهای زرق و برق دار دیگر ضروری بودند. کلاه های بزرگ زنانه را با شاه پرها یا گل‌های ابریشمی تزئین می‌کردند.
منبع مقاله ی تاریخ مد و فشن کتاب دایره المعارف مصور مد می باشد. که برای خرید آن می توانید به این لینک مراجعه کنید.
مدستیزی
تبدیل لباسهای زنانه به چیزی عملی تر منسوخ نشدنی، پیروی اصول «زیبایی شناسی» یا هر سه‌ی این‌ها از دهه ی ۱۸۵۰ هدف کسانی بود که برای اصلاح عرصه ی مد تلاش می‌کردند، گرچه این تلاش چندان موفق نبود.
با این که لباس‌هایی مخصوص برای بعضی از فعالیت‌های بدنی به بازار آمده بودند خیلی از زنها در آغاز قرن بیستم همچنان همان لباسهای دست و پاگیر قدیمی را می پوشیدند واگر توان مالیش را داشتند سبک پوششان را بارها به اقتضای مد روز تغییر می‌دادند.
هنرمندان و طراحان چند کشور سعی می‌کردند این وضع را عوض کنند. آنها راه حل‌های متفاوتی پیشنهاد می‌کردند، اما همه‌ی طرح‌هایشان چند ویژگی مشترک داشتند. در این طرح‌ها، کرست‌ها که منبع شر قلمداد می‌شدند به طور کلی حذف شده بودند.
خط کمر پیراهن‌ها اغلب بالا و نسبتاً آزاد بود و آستین‌ها و دامن‌های حجیم تر و گشادتر،تحرک جسمی را آسان تر می‌کردند. آرایه های برجسته ی سطح لباس‌ها که از خطوط و نقش‌های پیچان آرت نوووا (هنر) نو یا از طرح‌های برگرفته از یونان باستان عصر نوزایی یا بیزانس بهره می‌گرفتند هم ویژگی مشترک دیگری بودند.
فهرستی از کتاب دایره المعارف مد منبع مقاله ی تاریخ مد و فشن
فهرست کتاب دایره المعارف مصور مد
فصل اول پیشا تاریخ تا ۶۰۰ میلادی جهان باستانی
دوم ۶۰۰ تا ۱۴۴۹ عشق و سوداگری در سده های میانه
سوم ۱۴۵۰ تا ۱۶۲۴ میلادی شکوه نوزایی
چهارم ۱۶۲۵ تا ۱۷۸۹ باروک و روکوکو
پنجم ۱۷۹۰ تا ۱۹۰۰ میلادی از انقلاب
ششم ۱۹۰۱ تا ۱۹۲۸ میلادی دوران زیبا و عصر جاز
هفتم ۱۹۲۹ تا ۱۹۴۶ میلای از افسونگری تا صرفه جویی
هشتم ۱۹۴۷ تا ۱۹۶۳ میلادی امید و جوان
نهم ۱۹۶۴ تا ۱۹۷۹ میلادی از دهه ی شصت تا گلم راک
دهم ۱۹۸۰ به بعد عصر طراحان
بسیار مطالب و محتوا عالی ممنون